Veen-o-menaal: de Turfput wandelroute in Berlare

Generaties lang stond het Donkmeer bekend om z’n paling. Door het zuivere water was de plas de ideale verblijfplaats voor deze vissen die van over de hele wereld werden ingevoerd. Palinghandelaars stockeerden hun wildvangst in het meer en daar maakten lokale restaurants gretig gebruik van. Met de ganse familie paling gaan eten op zondag … A trip down memory lane. Zonder de arbeid van naarstige turfstekers uit vervlogen tijden was het Donkmeer er echter nooit geweest. Op deze route wandel je in hun spoor langs de turfputten, verken je wat overblijft van de Gratiebossen en ontdek je een stukje van de Kalkense Meersen, om dan uiteindelijk uit te komen bij Nieuwdonk en het Donkmeer zelf. Zin om te wandelen in Overmere-Donk? In dit artikel neem ik je alvast virtueel mee naar de Turfput wandelroute in Berlare!

De turfputten

Op het einde van de laatste ijstijd heeft de Schelde tussen Gent en Dendermonde een groot aantal fossiele meanderbochten achtergelaten, zoals die van Overmere-Donk en de Damvallei te Laarne. De afsnijding van de meander van Overmere vond ongeveer 10 000 jaar geleden plaats. Duizenden jaren gingen voorbij vooraleer de meander volledig opgevuld was door het verlandingsproces, waarna de veenvorming begon.

De dikke laag veen bleef zo goed als onaangeroerd tot de tweede helft van de 17de eeuw. Pas daarna begon men hier turf te steken. In het kader van deze turfwinning werd het oostelijke gedeelte van de oude Scheldemeander opnieuw uitgegraven. Daardoor evolueerde het gebied tot een groot wateroppervlak dat pas in het begin van de vorige eeuw definitief werd drooggelegd. De vrijgekomen grond werd bebost met wilgen voor de mandenvlechterij. Na de Tweede Wereldoorlog werden populieren aangeplant voor de fabricage van lucifers. In het kader van het huidige bosbeheer worden deze populieren geleidelijk aan vervangen door meer inheemse boom- en struiksoorten.

In 1979 kocht het Agentschap voor Natuur en Bos hier ruim 120 ha grond aan. Het bosreservaat vormt een lange strook van 6 km en bestaat uit 2 delen, die gescheiden zijn door particuliere eigendommen. Het grootste deel bestaat uit bos met daartussen moerassige gedeelten en vijvers. De grootste is de Turfput, een vijver van 24 ha.

Gratiebossen

De Gratiebossen, die je vroeger door de aanwezigheid van genadeloze roversbendes maar beter kon vermijden, liggen verweven tussen vruchtbare landbouwgronden. Je wandelt er via mooie zandwegen die het gebied doorsnijden; op de achtergrond het speelse gefluit van vogels en het getimmer van de grote, bonte specht. De bosranden zijn door de afwisseling van naald- en loofhout immers een uitstekende biotoop voor vele broedvogels.

De Kalkense Meersen

De Kalkense Meersen zijn gelegen tussen de dorpskernen van Wetteren, Kalken, Schellebelle, Uitbergen en Overmere. Wandelen doe je er op paden om de vele rustgebieden niet te verstoren. De Meersen — meers betekent dan ook moeras — bestaan uit drassig grasland omzoomd door knotwilgen en doorsneden door grachten. Op de Turfput wandelroute proef je een klein stukje van dit mooie natuurgebied. Heb je zin in meer? Dan kan ik je deze wandeling van 6,3 km ten zeerste aanraden, alsook deze van 8,3 km.

Nieuwdonk en het Donkmeer

Aan de rand van het Donkmeer bevindt zich vandaag Nieuwdonk, een provinciaal recreatiedomein met tal van ontspanningsmogelijkheden voor het hele gezin. Het toerisme in Overmere Donk kwam echter al op het einde van de 19de eeuw op gang. De Donk werd een bekend recreatieoord, cafés en (paling)restaurants rezen uit de grond en er kwamen ook verschillende kampeerterreinen. De Vlaamse Overheid voorziet de komende jaren tal van investeringen om dit gebied te versterken. De focus ligt op recreatie en ontspanning, uiteraard met respect voor de natuur.

Ook de Eendenkooi werd recent vernieuwd en uitgebreid met rietschermen, een wilgentunnel, een kijkhut en een pad door het natte gedeelte van het bos waar een reigerkolonie huist. Een beetje verderop werd de Vlindertuin heringericht om deze zo aantrekkelijk mogelijk te maken voor vlinders en insecten.

Vergane glorie?

Toen ik nog kind was, was ‘Overmere-Donk’ een begrip in Vlaanderen en zelfs ver daarbuiten. De vele palingrestaurants vormden het perfecte kader voor familiefeesten, op en rond het meer gonsde het van de gezellige bedrijvigheid. Nu de paling uit de Donk verdwenen is, hebben ook veel restaurants hun deuren gesloten. De gemoedelijke sfeer van toen werd verruild voor een ietwat decadente ‘kustsfeer’ die tot uiting komt in moderne appartementsblokken met zicht op het water.

Op een doordeweekse Corona-dag ademt de omgeving van het Donkmeer een verlaten sfeer uit. De Vlaamse overheid investeert gelukkig zwaar om het domein opnieuw aantrekkelijk te maken, met vooral aandacht voor de uniciteit van dit landschap. Een terugkeer naar de tijden van weleer zal het wellicht nooit worden, maar dat hoeft ook niet. Het accent ligt nu op het natuurlijke erfgoed dat respectvol wordt aangewend om de dagjesmensen te vermaken.

Wandelen in Overmere-Donk moet je dus in de eerste plaats niet doen om je kindertijd opnieuw te beleven. Wil je daarentegen graag kennis maken met de unieke biotopen van dit gebied, dan is de Turfput wandelroute van 10,2 km misschien wel iets voor jou. Door de wandelknooppunten is het ook voor de onervaren wandelaar een erg toegankelijke route die gemakkelijk te volgen is. Voor de avonturier in mij is het allemaal net iets te voor de hand liggend, maar dat doet niets af aan de schoonheid van dit bijzondere laagveen ecosysteem. Onderaan dit artikel vind je alle praktische informatie, alsook het GPX bestand van deze wandeling, een overzicht van de wandelknooppunten en de route op kaart.

Praktisch

---

Ik kwam op mijn route geen obstakels tegen. Blijf echter steeds alert. Ik kan niet verantwoordelijk gesteld worden voor onvolledige en/of niet accurate routebeschrijvingen. Ik kan in geen geval aansprakelijk gesteld worden voor enig direct of indirect verlies of schade voortkomend of verbonden met het gebruik van deze website. Vind je mijn foto’s mooi? Fijn! Wil je foto’s van mijn blog gebruiken? Vraag dan eerst om toestemming!