Sinds Matteo Simoni in de huid kroop van de beruchte struikrover, heb ik een zwak voor Jan de Lichte. Hoewel de bendeleider waarschijnlijk niet half zo charmant was als de Limburgse acteur, lokte zijn naam mij in ieder geval naar zijn geboorteplaats: de Zottegemse deelgemeente Velzeke-Ruddershove. Een knooppuntenwandeling van Routen voerde mij na de start in het pittoreske dorpje door bossen en velden. Onderweg passeerde ik verschillende bezienswaardigheden en historische plekken. Of de leefwereld van Jan de Lichte even idyllisch was als de wandeling, betwijfel ik. In deze post vertel ik je wat je van deze suggestieroute mag verwachten.
Romeins baandorp
Vandaag de dag vormt Velzeke samen met Ruddershove de Zottegemse deelgemeente Velzeke-Ruddershove. Voorheen was het dorp een zelfstandige gemeente, maar in het begin van de 19e eeuw werd het opgenomen in de huidige structuur. Gelegen in het weergaloze landschap van de Vlaamse Ardennen, wordt Velzeke beschouwd als één van de 50 mooiste dorpen van Vlaanderen.
Archeologische vondsten getuigen van een vroege bewoning en de aanwezigheid van een georganiseerde samenleving in de regio. Ze laten zien dat Velzeke, Felsecum in 1015, al lang een belangrijke plaats was, zelfs vóór de tijd van Jan de Lichte. Naast onder meer sporen uit de late bronstijd en vroege ijzertijd, werden ook Gallo-Romeinse restanten gevonden. Een reconstructie in het Provinciaal Archeocentrum biedt bezoekers de mogelijkheid om een idee te krijgen van hoe het leven eruitzag in deze periode.
De Jan de Lichte wandelroute start in de Paddestraat die ooit onderdeel van het indrukwekkende Romeinse wegennet was. Twee belangrijke heirbanen (Boulogne-Keulen en Bavay-Gent) kruisten elkaar hier in de buurt en maakten van Velzeke een belangrijk handelscentrum. Tegenwoordig staat de Paddestraat vooral bekend als een beruchte kasseistrook uit de Ronde van Vlaanderen. Niet voor niets bevindt zich hier het Ronde van Vlaanderenmonument met de namen van alle winnaars van de koers sinds 1973, het jaar waarin de kasseienkoorts voor het eerst uitbrak op de Paddestraat.
De bende van de Lichte
Precies 300 jaar geleden kwam Jan de Lichte ter wereld in Velzeke. Hij profileerde zich al snel als leider van een criminele bende die bekend stond als ‘de bende van Jan de Lichte’. Deze boevenbende was actief van Oost-Vlaanderen tot Brabant en pleegde talloze misdaden, waaronder overvallen, diefstal en afpersing. Het collectief was vooral berucht vanwege zijn gewelddadige en meedogenloze aanpak.
Wat ‘de Lichten’ echter onderscheidde van andere criminelen was zijn charismatische persoonlijkheid en zijn vermogen om mensen aan zich te binden. Hij werd beschouwd als een soort Vlaamse Robin Hood, omdat hij de rijken beroofde en de buit deelde met de armen. Hierdoor genoot de bendeprins enige populariteit onder de lagere klassen.
Het leven van Jan de Lichte eindigde tragisch. In 1748 werd hij gevangengenomen door de Oostenrijkse autoriteiten en na een kort proces ter dood veroordeeld. Op 6 november 1748 werd hij opgehangen in Aalst. De legende rond zijn figuur heeft door de jaren heen verschillende boeken, toneelstukken en films geïnspireerd, waarbij zijn leven en daden natuurlijk vaak geromantiseerd werden.
Dat zijn levensverhaal zelfs na 300 jaar nog steeds tot de verbeelding spreekt, bewees de stad Zottegem recent door nieuwe toeristische zuilen langs het zogenaamde Jan de Lichtepad in te huldigen. Dat bewegwijzerde wandelpad kronkelt door de vallei van de Bettelhovebeek en de Molenbeek, stroompjes die verderop uitmonden in de Zwalm, en is uiteraard geïntegreerd in de knooppuntenwandeling van Routen.
Beschermd natuurgebied
‘Jan de Lichte’ is een deelgebied van het Natuurpunt-reservaat Middenloop Zwalm. Dat een natuurgebied ooit zijn naam zou dragen, had de struikrover uit Velzeke vast nooit kunnen bevroeden. Het beschermde natuurgebied — verboden voor fietsers, maar helaas kwam ik er toch een paar tegen — ligt tussen Strijpen en Velzeke. Hier slingert het Jan de Lichtepad langsheen de kabbelende lopen van de Molenbeek en de Bettelhovebeek.
Een deel van het natuurgebied is een grotendeels moerassig weiland met een rijke plantengroei, vrij uniek voor de heuvelachtige Vlaamse Ardennen. Zo wordt het wachtbekken op de Bettelhovebeek ingenomen door een typische moerasflora en -fauna. Ik raad je aan om hier de route even te verlaten en het pad rondom de waterpartij (zo’n 500 m) te volgen. In de winter oogt het wachtbekken misschien een beetje desolaat, maar in de lente en zomer heerst er een drukte van jewelste. Tussen het weelderige groen spotte ik o.a. een reiger, een paar padden en veel libellen.
En verder?
Hoewel het prachtige Jan de Lichtepad wat mij betreft het hoogtepunt is, stelt ook de rest van deze wandelroute zeker niet teleur. Er is het 17de-eeuwse Schaliënhof (ooit de grootste privéboerderij van Velzeke) aan de start van de wandeling in de Paddestraat en wat verderop het Gallo-Romeins museum. Na ongeveer 6 km passeer je de oude Bostmolen die nu een restaurant is. Helemaal op het einde van de route kan je de Sint-Martinuskerk met haar markante vierkante toren bewonderen … Dát en, last but not least, wat elke wandeling in de Vlaamse Ardennen zo typeert: schitterende golvende vergezichten.
De knooppuntenwandeling is 9,5 km lang en voor zo’n 55 % verhard met een honderdtal hoogtemeters. Laat je hierdoor zeker niet afschrikken: de onverharde, vaak smalle paadjes tussen weilanden, door het bos of langs en over kabbelende beekjes compenseren, samen met de schilderachtige panorama’s, ruim voldoende. Het eerste knooppunt vind je aan het Schaliënhof, net als een wegwijzer voor het Jan de Lichtepad. Volg deze laatste niet, tenzij je de wandeling in de tegenovergestelde richting wil maken of je wil beperken tot het stuk langs het Jan de Lichtepad alleen.
Het verhaal van Jan de Lichte voegt zeker een extra dimensie toe aan de wandeling, alsook het besef dat zijn geboorteplaats al eeuwenlang een centrum van menselijke activiteit en culturele ontwikkeling was voor hij op het toneel verscheen. Ik maakte de wandeling nu al vier keer, twee keer in de winter, een keer in de lente en de vierde keer, zij het in verkorte vorm, in de zomer. De wandeling blijft in alle seizoenen overeind, al is het stukje aan het wachtbekken op de Bettelhovebeek wel het mooist wanneer alles in bloei staat.
Praktisch
Ik kwam op mijn route geen obstakels tegen. Blijf echter steeds alert. Ik kan niet verantwoordelijk gesteld worden voor onvolledige en/of niet accurate routebeschrijvingen. Ik kan in geen geval aansprakelijk gesteld worden voor enig direct of indirect verlies, schade of letsel voortkomend uit of verbonden aan het gebruik van deze website. Vind je mijn foto’s mooi? Fijn! Wil je foto’s van mijn blog gebruiken? Vraag dan eerst om toestemming!
Bronnen: Inventaris Onroerend Erfgoed, Visit Vlaamse Ardennen, Natuurpunt